Narządy
zmysłów zapewniają możliwość odbierania impulsów zarówno ze
środowiska zewnętrznego jak i wewnętrznego. Są one przekazywane
układowi nerwowemu ośrodkowemu a przede wszystkim korze mózgu.
U
ptaków zasadniczymi narządami zmysłów są: wzrok, słuch, zmysł
magnetyczny dotyk, smak, węch. Pierwsze trzy pełnią
najważniejszą, dominującą rolę.
Wzrok
Oko
ptaka uzyskuje wybitną sprawność. Siatkówka
ptaków jest wyjątkowa. Wyróżnia się kilkoma szczegółami
anatomicznymi np. większym zagęszczeniem komórek wzrokowych,
większą grubością i powierzchnią w stosunku do oka czy brakiem
naczyń krwionośnych (w związku z tym siatkówka jest zaopatrywana
w tlen i substancje odżywcze przez naczyniówkę od zewnątrz i
grzebień od wewnątrz). Ptaki mają stosunkowo duże oczy do
wielkości ciała.
W
oku występują dwie podstawowe komórki wzrokowe: pręciki i
czopki. Pręciki posiadają rozsypkę czułą na światło, dlatego
pozwalają na widzenie w ciemności. Czopki natomiast są mniej czułe
na światło ale przekazują obraz w kolorze. Dlatego ptaki żyjące
w trybie dziennym posiadają więcej czopków, a ptaki nocne więcej
pręcików.
Występuje
również plamka żółta która u gatunków drapieżnych jest
podwojona, dzięki niej ptaki drapieżne np. takie jak myszołów,
potrafią z precyzją namierzyć swoją zdobycz. W tym punkcie obraz
jest najostrzejszy. Nie bez przyczyny wzięto powiedzenie sokoli
wzrok. Drapieżnicy mają również gęściej rozłożone komórki
światłoczułe-receptory.
Nocne
ptaki posiadają więcej pręcików więc ich oczy są bardziej
czułe, potrafią widzieć więcej z ciemności. Posiadają też dużą
źrenicę co pozwala im wpuszczać więcej światła. Dzięki temu
obraz w oku jest dwukrotnie większy. Ułatwia to np. sowom nocne
polowanie. Oko sów niestety w dzień nie działa tak dobrze i nie
pozwala im widzieć tak dobrze jak ptakom drapieżnym polującym za
dnia. Jak to bywa nie można mieć dwóch rzeczy na raz.
Ptaki
należą do najbardziej kolorowych zwierząt. Dzieje się tak nie bez
powodu. W okresie godowym kolor odgrywa duża rolę. Samce potrafią
wybierać nasłonecznione miejsca bu uwydatnić jeszcze bardziej
swój kolor. Dlaczego samica wybiera najbardziej ubarwionego samca? A
mianowicie dlatego że ptaki posiadają 4 typy
fotoreceptorów(czopków): czerwone,zielone, niebieskie i
ultrafioletowe UV tyczy się to nie tylko większej ilości typów
ale również większą ilością receptorów. Dodatkowo posiadają
kroplę oleju, która pozwala im rozróżniać więcej barw.
Jednym
z niezwykłych zdolności oczu ptaków jest zdolność używania
lewego i prawego oka do różnych zadań. U ptaków, które mają oczy
rozmieszczone bocznie,(np:kaczki, kury itp.): prawe oko służy
spoglądania z bliska, np. przy jedzeniu a lewe do patrzenia w dal
np., wypatrywania drapieżnika.
Słuch
Ucho
u ptaków składa się podobnie jak u ssaków z ucha wewnętrznego,
środkowego i zewnętrznego. Uszy przybierają kształt szczelin
położonych asymetrycznie. A dźwięk dochodzi do nich z różnych
źródeł. Pozwala to ptakom precyzyjnie określić gdzie dokładnie
znajduje się ich ofiara. Najlepszy słuch posiadają sowy.
Nie
zawsze widzimy gdzie są uszy u ptaka (z wyjątkiem nieopierzonej
głowy) wynika to z braku małżowiny usznej. Otwór ucha leży za
okiem i nieco poniżej , zwykle jest przykryty piórami. Ptaki,
opierzone na głowie posiadają pokrywy uszne różniące się od
zwykłych piór. Cecha ta umożliwia przepływ powietrza nad uszami w
czasie lotu oraz ułatwia słyszenie dźwięku w wietrze. U ptaków
morskich pióra przykrywają kanał słuchowy zabezpieczając tym
samym przed przedostaniem się wody podczas nurkowania.
Ptaki
posiadają tylko jedną kosteczkę słuchową wiąże się to z ich
pochodzeniem.
Wielkość
ślimaka w ptasim uchu ma znaczenie, im większy ptak typu sowy mają
dłuższy ślimak dzięki czemu są wrażliwe na niższe dźwięki,
natomiast małe ptaki, typu zeberki, ptaki śpiewające itp. mają
krótszy ślimak i tym samym są wrażliwe na wysokie dźwięki.
Komórki
rzęsate( komórki te odpowiedzialne są za odkrywanie dźwięku w
uchu wewnętrznym, są bardzo delikatne dlatego łatwo uszkodzić je
wysokim dźwiękiem.) u ptaków ciągle wymieniają się , u ssaków
jest to niemożliwe. Dzieję się tak ponieważ ptaki porozumiewają
się ze sobą bardzo wysokimi dźwiękami i pozostają między sobą
w niewielkich odległościach. Jeśli komórki rzęsate nie miałyby
zdolności regularnej wymiany, ptaki by głuchły. Rzęsatki u ptaków
są również odporniejsze na uszkodzenia ponieważ są bardziej
tolerancyjne na wysokie dźwięki. Ptaki wykorzystują również
słuch do identyfikacji członków ich własnego gatunku,
drapieżników, obcych gatunków. Ptaki identyfikują głos po jego
częstotliwości, potrafią również porozumiewać się w takiej
częstotliwości aby drapieżnik nie słyszał ich sygnałów dzieje
się tak np. u ptaków śpiewających(wąsatki, skowronki, drozdy
itp.).
Niektóre
gatunki ptaków, używają echolokacji. Np salangany zielonawe
rozmnażają się w ciemnych jaskiniach dlatego używają słuchu to
orientacji w ciemnościach. Posługują się w tym celu dźwiękami o
niskiejm częstotliwości.
Zmysł
magnetyczny
Zmysł
magnetyczny uważano za bardzo nieprawdopodobny ponieważ patki nie
posiadają żadnego specjalnego organu wykrywającego pole
magnetyczne. Oko i ucho są zaś tak zaprojektowane aby odbierać
dźwięki i światło bezpośrednio z otoczenia, natomiast bodźce
magnetyczne działają inaczej. Potrafią w przeciwieństwie do
światła i dźwięku przechodzić przez tkanki ciała. To oznacza że
ptak potrafi wykrywać pola magnetyczne poprzez reakcje chemiczne
zachodzące w jego komórkach.
Istotną
informacją jest to że w całym zmyśle magnetycznym zachodzą dwa
oddzielne procesy: mechanizm ulokowany w oku ptaka działa jak kompas
natomiast magnetyczne receptry w dziobie pełnią funkcję mapy.
Kompas wykrywa kierunek pola magnetycznego podczas gdy mapa pokazuje
jego natężenie. Dzięki połączeniu tych obu procesów, ptaki
potrafią odnaleźć drogę do celu, czy wiedzie ona przez ocean czy
obszary lądowe.
Smak
Ptaki
posiadają zmysł smaku, nie jest dokładnie zbadany, ale można już
wywnioskować wiele interesujących faktów. Smak jest bardzo
potrzebny by odróżnić to co jest jadalne a co nie. Są owady
którymi ptaki się nawet nie interesują a nawet jeśli próbują je
zjeść to są ewidentnie poruszone i uderzają dziobami. Ptaki po
zmyśle wzroku i smaku kojarzą wygląd zdobyczy z jej jadalnością.
Nie bez powodu wiele płazów,ryb i owadów posiadają jaskrawe
barwy, co może świadczyć o ich toksyczności. Odkryto nawet
gatunek ptaka, który jest trujący miało to miejsce w 1989 roku.
Kubki
smakowe ptaków rozmieszczone są górnej i dolnej szczęce. Pomimo
niewielkiej ilości kubków smakowych ptaki potrafią odróżniać
smaki podobnie jak ludzie, słony, kwaśny, gorzki i słodki. Kolibry
potrafią wyczuć różnicę ilości cukru w nektarze, owocożerne
ptaki odróżniają dojrzałe owoce od niedojrzałych na podstawie
zawartości cukrów. Niektóre gatunki ptaków np. brodźce potrafią
wyczuć obecność bezkręgowców w mokrym piasku. Ptaki reagują
odmiennie na różne smaki np. na smak ostry(typu papryczka chilli)
wobec tego smaku reagują obojętnie.
Dotyk
Zmysł
dotyku u ptaków jest dosyć dobrze rozwinięty. Jak można by
twierdzić podobno dziób ptaka jest martwy i nie posiada żadnych
receptorów czuciowych. Jest jedno z najbardziej mylnych
przypuszczeń. Dziób ptaka jest bardzo unerwiony. W maleńkich
dołkach w różnych częściach dzioba ptaka i języka ukryte są
liczne receptory czuciowe, To one pozwalają ptakom dostorić siłę dotyku przy muskaniu piórek. Dobrze unerwiony dziób tłumaczy
wspaniałą sprawność ptaków.
Skóra
paków podobnie jak u ludzi ma wiele receptorów wrażliwych na ból,
ciśnienie, ruch itp.ale ptaki również mają piórka, które też
odgrywają centralną rolę w odczuwaniu bodźców.
Najliczniejsze
są piórka konturowe, w ich skład wchodzą mocne pióra skrzydeł i
ogona a także sztywne piórka wokół dzioba. Drugim rodzajem są
pióra puchowe, ukryte pod piórami konturowymi i przylegają do
ciała, ich funkcją jest tworzenie izolacji. Trzecim rodzajem są
pióra nitkowe, są zwykle ukryte pod piórami konturowymi, u
niektórych ptaków biorą one udział w pokazach godowych. Pozwalają
one również przenosić wibracje do receptorów dotykowych, które
znajdują się na skórze, dzięki czemu ptaki mogą monitorować i
dostosowywać ułożenie piór.
Post napisany na podstawie:
"Sekrety
ptaków, fascynujący świat ptasich zmysłów" T.Birkhead
oraz konsultacji z ornitologiem Justyną Chachulską.
Ale że ptakom coś smakuje to nie podejrzewałam:p
OdpowiedzUsuń